moku a! mi lipamanka. mi tan ma Newa Jo. ni li lipu mi moku pi toki pona taso. toki moku li lon, taso ni kin li lon: jan li pali e moku, la seme li kama tan seme? suli la moku li ijo lili mute. sina seli e moku, la ijo lili ni li kama ante. mi toki e ijo lili e ijo suli.

taso, open la, mi o toki e mi, e moku mi!

tenpo mute la mi pali e moku pi kulupu Apasa. kulupu ni li lon ma Etela li lon ma Isijopija. o lukin e ma:

mi kama sona tan ilo Jutu. jan mute pi kulupu ni li pana e sona kepeken toki Amanlija kepeken toki Tekenja. lon la mi sona ala toki tu ni, taso mi ken lukin e pali moku. mi sona wawa e namako la mi ken sona e namako ale ona tan lukin taso, taso mi sona kin e nimi namako pi toki ni, sama nimi “t’umus” (palisa Piper Longum), sama nimi “shankurt” (kili Allium Cepa) sama nimi “berbere” (kili Capsicum Annuum, kin la ko ni: sina weka e telo tan kili li ko e ona la ona li loje mute. sina pana e namako ante kin tawa ona).

o lukin (lon sewi ^): mi moku e “k’ei sega wat.” moku ni li jo e leko soweli e ko kili. “k’ei” li toki e loje ko. o lukin: loje a! mi kepeken luka li kepeken pan. ni li nasin pona pi kulupu Apasa. o telo e luka la ike ala li ken kama tan ni. taso sina en jan ante li moku lon supa sama la o pana ala e luka tawa insa uta.

tenpo mute la mi pali e moku pi ma Italija. kulupu mi li tan ala ma Italija, taso kulupu mi li alasa sama kulupu pi ma Italija. mi lili la mama mi li sona wawa e toki Italija li toki tawa mi kepeken toki ni. kin, mama tu mi li pali e moku pi ma Italija lon tenpo mute a! ona li sona e nasin pona. kin a. la mi kin li sona e nasin.

ni li suli tawa mi: mi pali e moku, la mi pali wile. mi kepeken ala nasin pi jan ante. mi lukin e lipu la mi lukin e ona lon tenpo open taso li lukin e lipu mute li kama e ni: mi wile seme? lon la mi pali e pan e suwi la mi kepeken lipu pi jan ante. ni li pakala e pilin mi: mi pakala lili la mi ken wile ala moku e pali mi. mi wile ala e ni! mi wile ala weka e moku!

tenpo mute mi la mi toki sike lon lawa mi lon moku. seme li kama pona e moku? mi sona e ni: mi kama pona e moku. taso mi wile sona e ni: seli li pona e moku lon nasin seme? ko li pona tawa moku tan seme? telo li pona tan seme? kili li kama e pilin wawa uta la ni li tan seme li pona tan seme? mi wile sona e ale ni la mi kama sona.

kin, mi kama sona lon tomo. tomo ni la jan mute li sona wawa li pana wawa e sona wawa. jan wan li sona wawa e wile ale mi sona li pana e sona ni tawa mi (tawa jan ante kin). ona li wile e ni: mi pali e lipu li pana e ona tawa jan ante pi kama sona.

mi wile toki pona e pana ale mi! mi wile e ni: sona moku pi toki pona li lon. jan ala ante li pali. la mi pali.

suno nanpa pini la mi pali e pan! palisa mute li walo, li kiwen, li lili. mi pana e ona tawa telo seli la ona li kama ko li kama moku e telo. ni la mi seli sin e ona lon telo sin jelo. telo jelo ni li ken kama seli a li ken kama loje e moku li ken kama pimeja e moku sama ala telo ante. mi pana e ijo ante mute tawa moku ni: namako, kili, soweli. mi seli e ona ale. ni li lon nasin pi ma Tesi. jan pi ma Tesi li ni ala lon tenpo mute, taso mi kepeken namako pi ma ni li kepeken nasin pi ma ni la ona li sama moku pi ma ni.

kasi li jo e telo mute a! o lukin: mi wile weka e telo, la telo li ken awen. lipu ni li pana e sona ni: kili la seme li telo?

sina ken weka e telo lon nasin mute, taso mi wile toki e nasin tu: seli, ko pi weka telo. sina wile kama sona e seli la ni li wile ala e toki mute. telo li kama seli la ona li kama kon li weka tan moku. sona pona!

ko li wile e sona kin. suli la, ko ni li seme? o lukin:

ko ni li kiwen mute lili. sina ken toki e ijo mute lon kiwen ni, taso ni li suli: kiwen li lon poka telo, la ona li kama wile moku e telo li kama jo e telo ni. ko ni li lon kasi, la telo pi insa kasi li kama weka tan kasi li kama lon ko. kin: ko ni li kama lon insa kasi.

telo mute a li lon, la telo li moku e ko. sina kama ken ala lukin e ko ni. ni li sama (lili) telo ni pi suli nanpa wan: ona li jo e kala mute li lon poka ma.

o lukin e sitelen: poki, la lipu li lon. lipu ni li ken e tawa pi telo taso. sike lili li lon telo la ona li kama kiwen ala li kama lon telo. sina kama ken ala lukin e ona. telo li moku e ona. taso ona li weka ala: ona li kama ijo lili mute. ijo lili ni li ken ala tawa poka ante lipu.

ko ni li suli a tawa moku tan ni: ona li lon ala, la kule moku li wawa lili. ko ni li wawa e moku. taso o sona e ni: uta sina li ken pilin e ko ni lon nasin tu:

• ko lili li lon li pona e moku. jan li ken pilin ni tan ni: jan li moku ala e ko ni, la jan li moli! lon la soweli ale li wile e ko ni. kala kin. waso, akesi, pipi, ale sama. la jan li wile a e ni lon moku! ko ni li jo e ijo lili tu: e ijo Na+, e ijo Cl-. ijo Na+ li SULI MUTE li kama e ni: telo pi suli pona li lon insa sina. telo pi insa sina li jo e wawa pi mute pona. ijo sama ni. Cl- li… suli mute ala.

• ko suli li lon la o moku ala e ni. jan li moku e ko ni mute, la insa jan li ken kama pakala. jan li jo e insa mute, taso mi toki e insa ni: ona li lukin e telo loje, li kama sona e ni: mi o weka e seme tan ni? seme o lon ala? ona li ni e ko ni lon tenpo ni: ko ni pi mute ike li lon. ona li ni sike li ni lon tenpo mute a la ona li ken kama pakala.

sina o pana e ko ni pi mute pona. o sona: sina awen ken pana e ko ni lon tenpo kama. sina KEN ALA A WEKA E KO NI. mi o toki sin: sina pana e mute ike, la sina KEN ALA PONA E NI. nn lon la sina ken pana e telo mute tawa moku e kili mute sin. ni li ken pona e moku tan ni: sina suli e ijo pi ko ni ala. taso ni li pona suli ala tan ni: ni li pona ala e moku sina, la sina jo e moku MUTE ike. seme li moku e ni? sina ala. jan ante ala.

la o pana e ko ni lili lon open. o moku lili o pilin e ko ni. kin o lon anu seme? kin o lon la o pana kin!

tenpo seme la jan o pana e ko ni tawa moku? jan mute li toki lon ni. tenpo mute la ni li suli ala. moku li ken ante lili, taso ona li awen pona lon tenpo ni: sina pana e ko lon tenpo ike. o sona e ale ko. ko li weka e telo tan moku. ko li kama e telo ni lon selo moku. ni li ken weka e ken pi pimeja pona. taso telo li weka (tan seli), la ale li kama pona!

sina pali e kili, la o pana pona e ko ni. tenpo nanpa kama la mi toki e ni: ijo lili li pali lon sijelo. mi seli e ona, la ona li kama pakala! o awen!

soweli mute en kasi mute li jo e telo ni. tenpo mute, la telo ni li telo ala, li kama ko, li kama kiwen. taso sina seli e ko e kiwen, la ona li kama telo. kulupu ale pi ma ale li kepeken telo sama ni tawa pali moku.

ni li sama ala telo ni: sina moku e ona taso lon tenpo mute. sina tawa mute e sijelo la ona li kama lon selo. sina lon ma poka pi telo suli la ona li lon li mute. mi toki ala a e telo ni.

lili la, telo ni li seme? o lukin.

ijo lili ni li ko. o lukin: linja li lon, la ona mute li linja wan taso. ni la ona li ko lon tenpo ni: sina seli ala e ona. sina jo e ijo ni la, ona li ko lon tenpo pi seli ala, la o sona e ni: linja wan li lon. taso, sina jo e telo anu ko la ken suli la, ijo mute li lon ona. o lukin:

kili ni li pana e ko. ko ni li jo e ijo ale lili ni (e ijo ante kin)! kin, o sona e ni: linja wan lon ni li jo e linja lon poka ona. ni mute li lon, la ni li telo lon tenpo pi seli ala.

ijo mute li jo e ijo mute. mi pana e sitelen. lon poka sitelen, la mi pana e ijo lili ni: ona li mute nanpa wan lon ona. ni la sina ken kama sona e ni: linja tu li lon, la telo. linja wan li lon, la ko.

taso, mi moku e ni tan seme? tan mute li lon. tan nanpa wan la, o sona: sike mute lili li lon insa sijelo. ale pi sijelo sina li sike lili mute. sike ni li jo e selo. selo ni li tan telo ni. sina moku ala e ni, la sike sina li jo ala e selo, la ni li ike mute.

tan nanpa tu, la sijelo sina li seli e telo ni, la wawa li kama. sijelo sina li ken kepeken wawa ni tawa ijo ale. ni li ken pona!

tan nanpa tu wan, la ona li pona tawa uta. ona li awen e moku pona lon uta sama ni: sina awen pilin e ona lon tenpo suli. ni li ken pona mute.

tan nanpa tu tu, la ona li ken seli pona e moku. sina jo ala e telo ni, la moku li ken ala kama seli pona. sina jo e pimeja lili e lete mute. taso telo ni li lon, la ale li kama loje wawa pimeja pona li kama pona mute tawa uta. ni li lon tawa kasi tawa soweli tawa soko kin. telo ni o lon a!

jan ale li sona e ni. telo tu ni li lon: sina alasa wan e ona, la ona li kama ala wan a! tan seme? mi pana e sona. o lukin e telo tu:

lili, la mi o lukin e telo tu ni. ona li kama ni. ijo lili li jo e poka mute. poka ni li ken kama wile pilin. ni li tan sike ni: ona li kama lon poka pi sike ante, la ni li kama ijo lili wan. nanpa li lon. nanpa ni li toki e ni: sike li wile kama lon poka pi sike ante seme? nanpa li suli, la sike li wile kama pilin e sike pi nanpa lili. (nanpa li insa la, ken suli la sike ni li lon ala moku la ni li suli ala tawa toki mi.)

mi o lukin e telo.

ijo li ante, la ona li wile kama lon poka. ijo li sama, la ona li utala li wile kama weka. ni li tan ni: poka tu pi ijo lili li ante, la ona li alasa lon poka ijo pi poka ante.

telo ni li jo e poka tu ni: nanpa ona li ante mute a! ni la mi wile "poki pi telo laso" e ona tan ni: telo ni li jelo ala. lon poka pi telo loje, la telo ni li laso lili tawa lukin. telo jelo li seme lon ni? o lukin:

telo jelo li lili, la o sona e ni: poka tu ona li jo e nanpa sama. ni la, poka tu li lon ala. telo ni li wile kama wan tan ni: ante li lon ala. mi alasa wan e telo tu ni, la ni li kama:

ijo li lili, la sina ken toki e ni: ona li sama telo laso anu telo jelo. ijo li lili mute, la ona li ken ala ijo tu ni. taso ijo li suli la ona li ken jo e poka pi telo jelo e poka pi telo laso. o lukin. ni li kama tan kili.

ijo li suli, la ona li ken wan e telo tu. o lukin. lon la sitelen ni li sama ale ala, taso ona li sama mute.

sina wile kama e ni lon moku sina, la ijo ni li ken wan e telo tu: